Nghệ sĩ Minh Cảnh và tâm trạng của một người lưu diễn bốn phương

Nghe giọng ca dài hơi độc đáo của nghệ sĩ Minh Cảnh – tiếng hát réo rắc cao vút, êm dịu ngọt ngào, luyến lái điêu luyện theo tâm trạng của một nghệ sĩ lưu diễn bốn phương, qua một trích đoạn trong bản vọng cổ của soạn giả Viễn Châu tựa đề Trên Đường Lưu Diễn.

May mắn trên bước đường nghệ thuật

Thưa quý vị, nghệ sĩ Minh Cảnh hiện đang viếng thăm Hoa Kỳ trong một thời gian, và nhân tiện, có đôi lời tâm sự cùng quý vị:

Nghệ sĩ Minh Cảnh: “Phải nói rằng tôi qua đây tự nhiên tôi cảm nhận cải lương vào thời vàng son, thuở cách đây vào khỏang 45 năm về trước. Có nghĩa là tình yêu thương của cô bác ở đây vẫn nồng nàn, vẫn thắm đượm như thuở nào. Mà có đôi lúc còn có cái gì thắm thiết hơn nữa khiến cho tôi vô cùng cảm động.”

Minh Cảnh cho biết rằng anh xuất thân từ gia đình nghèo khổ, đông anh em – mà anh là anh cả - ở Xóm Ruộng gần cầu Công Lý, Sài gòn; ngày ngày phải chăm sóc đàn em và đi bán hàng rong để phụ giúp cha, mẹ.

Nhưng người nghệ sĩ này lại có số may mắn trên bước đường nghệ thuật cải lương, và sớm toại nguyện mộng nghệ nhân như các danh tài mà anh từng tôn sùng và theo gương như Út Trà Ôn, Hữu Phước.

Nhờ sự trợ giúp thoạt đầu của ông Hai Sĩ hớt tóc giỏi về đờn cò, rồi các nhạc sĩ Văn Được, Ngọc Sáu, nghệ sĩ Kim Chung của đoàn Kim Chung, nghệ sĩ Minh Cảnh nhanh chóng trở thành ngôi sao sáng trên sân khấu Kim Chung nói riêng, và trên vòm trời nghệ thuật sân khấu cải lương nói chung.

Phải nói rằng tôi qua đây tự nhiên tôi cảm nhận cải lương vào thời vàng son, thuở cách đây vào khỏang 45 năm về trước. Có nghĩa là tình yêu thương của cô bác ở đây vẫn nồng nàn, vẫn thắm đượm như thuở nào. Mà có đôi lúc còn có cái gì thắm thiết hơn nữa khiến cho tôi vô cùng cảm động.

Hoạt động nghệ thuật cải lương ở trong nước

Sau đây, mời quý thính giả nghe tiếp cuộc nói chuyện giữa Thanh Quang và nghệ sĩ Minh Cảnh:

Thanh Quang: Thưa nghệ sĩ Minh Cảnh, nói chung thì hoạt động nghệ thuật cải lương của anh trong nước ra sao?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ báo cùng anh thì tôi vẫn hoạt động nghệ thuật thôi, tôi cũng làm bầu show. Ở bên đó, bạn bè, hay bất cứ nơi nào cần về vấn đề văn nghệ, cần đến tôi thì tôi sẽ đến đó. Tùy theo yêu cầu của họ.

Thanh Quang: Thưa về đoàn hát như trước năm 1975, Minh Cảnh có hợp tác hay điều hành gánh hát nào không?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ kính anh Quang, không. Coi như đoàn hát ngưng, tôi nghĩ 15, 17 năm nay rồi. Không còn hoạt động sân khấu nữa.

Thanh Quang: Anh nhận xét về hoạt động sân khấu cải lương trong nước hiện như thế nào?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ kính báo anh tôi qua đây cũng nửa năm nay rồi, thành thử mình cũng không theo dõi được. Vã lại, lúc tôi còn ở Saigòn thường làm show thì các bạn tôi, tôi thường hay mời về tỉnh nhiều hơn. Có đôi khi một show, tôi ở dưới cả một tuần lễ.

Những giọng ca trẻ

Giọng ca nào cũng đều có sự đặc biệt riêng của giọng ca đó. Theo tôi nghĩ thì các em đó có những giọng ca rất tốt, rất hay. Chỉ có mỗi một yêu cầu - ở riêng tôi thôi – là các em đó chịu khó nghiên cứu cho thật kỹ, từ lối ca, cách ca, hành văn, cũng như là nói về nghệ thuật thì trong lúc trình bày, làm sao để cho khán thính giả hiểu rằng mình đang làm gì.

Thanh Quang: Theo nghệ sĩ Minh Cảnh, các nghệ sĩ trẻ ở Việt Nam bây giờ, nếu so với những giọng ca vàng hồi thập niên 60, 70 – tức thời vàng son của cải lương, họ có triển vọng như thế nào?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ cám ơn câu anh vừa hỏi. Tôi nghĩ là anh hỏi thì hỏi chớ có lẽ anh cũng đã nhận rồi. Xin báo với anh thế này, theo nhận định của tôi thì tất nhiên là hoa nào cũng có sắc thái riêng của nó anh à.

Giọng ca nào cũng đều có sự đặc biệt riêng của giọng ca đó. Theo tôi nghĩ thì các em đó có những giọng ca rất tốt, rất hay. Chỉ có mỗi một yêu cầu - ở riêng tôi thôi – là các em đó chịu khó nghiên cứu cho thật kỹ, từ lối ca, cách ca, hành văn, cũng như là nói về nghệ thuật thì trong lúc trình bày, làm sao để cho khán thính giả hiểu rằng mình đang làm gì.

Nếu như vậy tôi thấy kết quả sẽ tốt hơn. Chớ còn nói riêng về giọng ca thì tôi thấy em nào ca cũng hay.

Thanh Quang: Thưa theo anh thì những vở tuồng trong nước hiện giờ có đáp ứng được thị hiếu của khán, thính giả như ngày xưa không?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: (cười) Thưa anh, tôi nghĩ là khỏi trả lời chắc anh cũng hiểu.

Thời hoàng kim

Thanh Quang: (cười) Thưa, nghệ sĩ Minh Cảnh hồi tưởng như thế nào về thời vàng son của nghệ thuật cải lương hồi những thập niên 60, 70, mà trong đó có anh?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ kính anh, nếu nói về thời gian đó thì phải nói là thời hoàng kim. Tuy nhiên, mỗi thời gian, không gian, sự tiến triển nghệ thuật cũng như các ngành nghề, nó có nhiều biến đổi. Trong những biến đổi đó, nó có lâu bền hay không là còn do nơi khả năng, tài năng và sự khéo léo ở nghệ nhân đối với khán, thính giả.

Và điều trọng yếu thứ hai, đó là sinh kế. Bởi vì bây giờ, sân khấu thực sự để anh em chúng tôi diễn nguyên tuồng, có bán vé, mỗi tấm vé mà cô bác mua vào, đó là một sự dưỡng nuôi đối với anh em chúng tôi.

Còn khán thính giả thì luôn lúc nào cũng là giám khảo chân chính. Bởi vì hay thì người ta nói hay mà dở thì người ta nói dở. Tuy nhiên, trong sự hay, dở, phê phán đó, vẫn còn tùy theo trí lự ở mỗi người mà tầm hiểu biết và lời nói, ta sẽ định nó nằm vào một thứ bực nào, thưa anh.

Thanh Quang: Thưa nghệ sĩ Minh Cảnh, những bản nào anh từng ca, hay những vai nào anh từng diễn vẫn còn đậm nét trong tâm trí của khán thính giả cho tới bây giờ?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Những vai tuồng thì tôi có nhiều vai. Nhưng vai mà tôi yêu thích nhất là vai trong tuồng “Giữa Chốn Bụi Hồng” của cố tác giả Hoa Phượng, trong đó, tôi đóng vai Tiểu Duyên Căn Sư Phụ. Còn những vai khác của những vở khác, theo khán thính giả thì rất yêu, nhưng mà sự chọn lựa như anh hỏi thì đó là sự chọn lựa ở riêng tôi.

Những vai tu hành

Thanh Quang: Thưa, được biết nghệ sĩ Minh Cảnh rất ăn khách trong những vai tu hành, thí dụ như vai Hoà Thương. Xin anh giải thích lý do nào mà anh dễ nhập vai như vậy?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Kính báo anh, có lẽ một phần do tâm tư tôi tập trung, đặt hết niềm tin yêu, kính cẩn; không dấu gì anh, tôi để tâm hướng thượng đến nay đã 36 năm rồi. Có nghĩa là hằng đêm tôi vẫn thường ngồi Thiền, niệm Phật, trì Chú mẹ Quán Thế Âm Bồ Tát.

Thanh Quang: Thưa những nghệ sĩ nào mà anh cho là từng diễn ăn ý nhất với anh?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Nếu nói về đào diễn hồi còn ở sân khấu Kim Chung với tôi, thì chỉ có 2 cô đào trẻ, nổi tiếng. Đó là cô Lệ Thủy, hình như chỉ diễn với tôi một, hai tuồng trong thời gian ngắn thôi; còn Mỹ Châu thì diễn (với tôi) lâu dài, khỏang một, hai năm gì đó.

Quán nghệ sĩ

Mời các bạn tham gia mục Cổ Nhạc do Thanh Quang phụ trách. Xin email về Vietnamese@www.rfa.org

Thanh Quang: Dạ nghe nói hồi ở Việt Nam, anh Minh Cảnh có lập nhiều quán nghệ sĩ. Những quán đó có đóng góp như thế nào cho nghệ thuật sân khấu cải lương không?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ thưa phải. Ở những nơi đó, anh em nghệ sĩ chúng tôi dựng lên sân khấu có những yếu tố quan trọng sau đây: Yếu tố thư nhất là vì nghề nghiệp chúng tôi không thể bỏ - để nhớ sân khấu mặc dù chỉ là những sân khấu mini.

Và điều trọng yếu thứ hai, đó là sinh kế. Bởi vì bây giờ, sân khấu thực sự để anh em chúng tôi diễn nguyên tuồng, có bán vé, mỗi tấm vé mà cô bác mua vào, đó là một sự dưỡng nuôi đối với anh em chúng tôi.

Nhưng bây giờ đã thiếu vắng rồi thì chúng tôi chỉ còn cách tự mình tạo nên một sân khấu nhỏ như vậy, để tạm thời đem lời ca tiếng hát ngõ hầu được sự mến yêu của hầu hết khán giả đến với mình. Anh em chúng tôi được những đồng tiền thưởng đó để làm kế sinh nhai.

Thanh Quang: Sau nhiều năm nổi danh trên sân khấu, nghệ sĩ Minh Cảnh có kỷ niệm nào sâu đậm nhất mà anh muốn chia sẻ với quý thính giả không?

Nghệ sĩ Minh Cảnh: Dạ cảm ơn anh. Nói tóm gọn thì ý này là ý chính của tôi, mà tôi từng nói trên đài hình như khỏang năm 1990, khi bên Việt Nam có tổ chức để tặng tôi danh từ là “tiếng hát vượt không gian, tiếng hát vượt thời gian” gì đó. Thì tôi đã có nói câu này “Đời nghệ sĩ chúng tôi chẳng khác nào như kiếp mây bèo trôi dạt.

Lấy bốn phương làm nhà, lấy lòng yêu thương cô bác để thế vào tình yêu cật ruột trong thân quyến. Do đó mà những nơi chúng tôi dừng lại, những tình thương yêu cô bác ban cho, chúng tôi cảm thấy ấm áp như là kẻ đang rét mướt được quý vị mở rộng cửa cho vào sưởi.

Và tâm niệm ở riêng tôi, mà tôi nghĩ là tất cả anh em nghệ sĩ cũng không ngoài tâm niệm này, là anh em nghệ sĩ chúng tôi chỉ còn biết đem lời ca tiếng hát để ngõ hầu đền đáp tấm thạnh tình thương yêu mà quý cô bác đã dưỡng nuôi.

Riêng tôi, tôi tâm nguyện là dù còn một hơi thở cuối cùng, thì tôi cũng vẫn sẵn sàng ca lên một tiếng ca hoặc nói lên một tiếng nói, rồi tôi gục chết trước khán giả, thì đó là điều tôi rất sung sướng hãnh diện vì tôi đã làm hết bổn phận, khả năng mình để đáp lại tình yêu thương mà khán thính giả đã dưỡng nuôi.

Giới mộ điệu chắc hẳn khó quên lối diễn, ca của Minh Cảnh qua những vai do nghệ sĩ này thủ diễn như chú tiểu Trần Tự Tâm trong Máu Nhuộm Sân Chùa, Hoà Thượng trong Đường Gươm Nguyên Bá, tiểu sư phụ Duyên Căn trong Giữa Chốn Bụi Hồng, Bách Kiếm Vương Hồ Vũ trong Mùa Thu Trên Bạch Mã Sơn…

Và giọng ca vàng của những thập niên 60, 70 ấy qua các bản như Sầu Vương Ý Nhạc, Tu Là Cội Phúc, Lương Sơn Bá – Chúc Anh Đài…vẫn mãi sâu đậm trong tâm hồn giới mộ điệu.

Chương trình Cổ Nhạc xin dừng lại ở đây. Thanh Quang cảm ơn nghệ sĩ Minh Cảnh đã tham gia trong chương trình hôm nay, và cảm ơn tất cả quý thính giả vừa theo dõi chương trình này.